Przejdź do menu głównego Przejdź do treści

Międzynarodowy Rezerwat Biosfery "Karpaty Wschodnie"

Międzynarodowy Rezerwat Biosfery „Karpaty Wschodnie” obejmuje zachodni kraniec Karpat Wschodnich, położony na terenie trzech państw: Słowacji, Polski i Ukrainy. Powstał w 1992 roku jako dwustronny polsko-słowacki transgraniczny obszar chroniony. Od 1998 roku jest obiektem trójstronnym polsko-słowacko-ukraińskim i zajmuje powierzchnię ponad 178,55 tys. ha. Zgodnie z ogólną zasadą ustaloną w programie „Człowiek i biosfera” (MaB) rezerwat dzieli się na trzy strefy funkcjonalne: centralną (bez ingerencji człowieka), buforową - zabezpieczającą wnętrze oraz przejściową, która służy opracowaniu i wdrażaniu zasad zrównoważonego rozwoju.

Po polskiej stronie najcenniejsze pod względem przyrodniczym obszary chroni Bieszczadzki Park Narodowy, tworzący strefę centralną i buforową. Powierzchnia Bieszczadzkiego Parku Narodowego wynosi aktualnie 29,20 tys. ha (86% lasy, 6% połoniny, 8% pozostałe ekosystemy nieleśne). Do wyjątkowych walorów Parku należą: krajobraz, z charakterystycznym układem pięter roślinno-klimatycznych, lasy puszczańskie z bogatą biotą mszaków, porostów i grzybów, fauną bezkręgowców charakterystycznych dla lasów o charakterze pierwotnym, połoniny ponad górną granicą lasu, malownicze doliny po dawnych wsiach, zwane „krainą dolin”.

Strefę przejściową stanowią dwa parki krajobrazowe. Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy o powierzchni 51,01 tys. ha (lesistość około 83%), utworzony został w 1992 roku. Park chroni charakterystyczny krajobraz równolegle położonych zalesionych pasm górskich, przełomowe odcinki Wetliny i Solinki, progi skalne na tych rzekach oraz inne interesujące formy ukształtowania powierzchni (gołoborze, jeziorka osuwiskowe). Ważnym elementem podlegającym ochronie są pozostałości dawnych wsi i inne obiekty zabytkowe (cmentarze wojenne, kolejka leśna). Znajdują się tu liczne rezerwaty przyrody: „Olszyna łęgowa w Kalnicy”, „Cisy na górze Jawor”, „Woronikówka”, „Przełom Osławy pod Duszatynem”, „Sine Wiry”, „Gołoborze”, „Zwiezło”.

Park Krajobrazowy Doliny Sanu o powierzchni 28,72 tys. ha, utworzony został w 1992 roku. Duży obszar (82%) zajmują tutaj naturalne zespoły leśne oraz drzewostany na gruntach porolnych. W dolinie Sanu występują różnorodne, półnaturalne zbiorowiska nieleśne, dlatego też flora i fauna obfituje w gatunki typowe dla terenów otwartych. Szczególnie bogata jest fauna ptaków drapieżnych. Chroni się tu także nieliczne już dziś ślady dawnych bojkowskich wsi, w tym cerkiew w Smolniku wpisaną na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Na terenie Parku znajdują się rezerwaty: „Zakole”, „Krywe”, „Hulskie im. Stefana Myczkowskiego” i „Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku”.

Słowacką część rezerwatu biosfery tworzy Park Narodowy Połoniny o powierzchni 29,81 tys. ha wraz z otuliną liczącą 10,97 tys. ha. Lasy Parku Narodowego Połoniny, głównie bukowe i jodłowo-bukowe, zajmują ponad 80% całkowitej powierzchni. Park chroni największy obszar lasów o charakterze pierwotnym na Słowacji, w 2007 roku włączony na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Na najwyższych wzniesieniach spotykane są także liczne polany, których roślinność ma charakter zbliżony do bieszczadzkich połonin.

Użański Park Narodowy liczący obecnie 39,16 tys. ha powstał w 1999 roku. Na terenie Parku ustanowiono 7 rezerwatów przyrody (3 leśne i 4 botaniczne) oraz 10 pomników przyrody. Blisko 70% powierzchni pokrywają lasy bukowe z domieszką jodły i jaworu. Szczególnie cenne są lasy na górze Jawornik oraz w przedwojennym rezerwacie Stużyca, które dużej mierze zachowały pierwotny charakter. Czyste buczyny i jaworzyno-buczyny sięgają 1200 m n.p.m. i w formie krzywulcowej budują górną granicę lasu.

Nadsański Regionalny Park Krajobrazowy (NRPK) został utworzony w 1997 r. na obszarze 19,43 tys. ha. Park zajmuje dwa równoległe pasma górskie, przez które przebiega europejski dział wód. Znajdują się tu źródła Sanu przynależnego do zlewni Bałtyku i Dniestru uchodzącego do Morza Czarnego. Lasy i tereny zakrzaczone stanowią około 51,6% powierzchni parku, a grunty rolne aż 42,9%. Znaczna część tego obszaru chronionego w 2019 roku została włączona do Parku Narodowego Bojkowszczyna.